Dr. Joshua Margallo
Ang appendicitis ay ang pamamaga ng appendix, isang 3 ½ pulgadang tubo na nakakabit sa bituka ng tao. May mga pag-aaral na ang appendix ay may ginagampanang papel sa sistema ng imunidad ng tiyan, subalit ang konklusyong iyan ay hindi pa gaanong tiyak. Isang bagay ang tiyak natin, pwede tayong mabuhay na walang appendix, na walang anumang kakulangan o panganib.
Ang pagkakaroon ng appendicitis ay isang seryosong medikal na sitwasyon na nangangailangan ng agarang lunas. Kapag ito ay napabayaang hindi nagagamot, ang namamagang appendix ay maaaring sumabog anupat ikinakalat ang nakakawang mga materyal sa loob ng tiyan. Ito ay maaaring mauwi sa peritonitis, isang seryosong pamamaga sa lining ng bituka na maaaring ikamatay ng pasyente, maliban lamang na magamot agad ng malalakas na antibiotic.
Kung minsan, ang appendix ay tinutubuan ng nana, nakadalasang tumutubo sana sa labas ng katawan ng tao. Ito ay maaari ring sumabog at maging sanhi ng peritonitis. Kaya, ang lahat ng uri ng appendicitis ay kailangang agarang magamot, na nangangailangan ng operasyon na kung tawagin ay appendectomy.
Dito sa Pilipinas, marami ang nagkakasakit ng appendicitis. Bagaman ito ay maaaring tumama sa kahit sino at anong edad, ang appendicitis ay bibihira sa mga batang dalawang taong gu,ang pababa at mnas madalas sa edad na 10 hanggang 30.
Bago natin pag-usapan ang mga sintomas ng appendicitis, tingnan muna natin ang mga sanhi ng pagkakaroon nito.
Ano ang sanhi ng Appendicitis?
Ang appendicitis ay nangyayari kapag ang appendix ay barado, kadalasan dahil sa dumi, foreign obeject, o ng cancer. Ang pagbabara ay maaari ring sanhi ng impeksyon, dahil ang appendix ay kadalasang
Ano ang sintomas ng appendix?
Narito ang pangkaraniwang mga sintomas ng appendicitis.
- Pagkirot na mararamdaman malapit sa pusod o sa itaas na bahagi ng tiyan. Maari itong maging napasakit habang ito ay bumababa papuntang ibabang bahagi ng tiyan. Iyan ang kadalasang unang sintomas.
- Kawalan ng gana sa pagkain
- Pagkahilo at pagsusuka pagkatapos magsimula ang pananakit ng sikmura
- Pamamaga ng sikmura
- Lagnat na 39 degress o mas mataas pa
- Kawalan ng kakayahang umutot
Kadalasan, nakakaranas din ng ganitong mga sintomas ang pasyenteng may appendicitis.
- Kirot na nasa itaas o ibabang bahagi ng sikmura, likod o puwet
- Masakit na pag ihi o kahirapan sa pag ihi
- Pagsusuka na kasunod ng pananakit ng tiyan
- Matinding paghilab ng tiyan
- Kahirapan sa pagdumi o pagtatae na may kasamang utot
Kung ikaw ay nakakaranas ng alin man sa mga nabanggit, sumangguni ka na agad sa doktor, dahil ang oras ay napakahalaga sa kasong ito. Mas maagang matutuklasan ang appendicitis mas madali itong magagamot at hindi na ito mauuwi sa kamatayan. Huwag ka munang kakain, iinom o gagamit ng anumang pangunang lunas sa pananakit ng tiyan, antacid o laxative na maaaring magpalala ng pamamaga ng appendix na maaring maging dahilan ng pagputok nito.
Paano Sinusuri ang Appendicitis?
Ang pagsusuri kung ikaw nga ba ay may appendicitis ay maaaring nakakalito. Ang mga sintomas ng appendicitis ay nakakalito sapagkat kung minsan, maaari itong maging kapareho ngmga sintomas ng iba pang uri ng sakit tulad ng sakit sa pantog, impeksyon sa pag-ihi, gastritis, impeksyon sa bituka o sakit sa obaryo.
Ang sumusunod na mga pagsusuri ay ginagawa para matiyak na ikaw ay may appendicitis:
- Pagsusuri sa sikmura kung may pamamaga
- Pagsusuri sa ihi para matiyak nma hindi ito dahil sa UTI o impeksyon sa ihi
- Pagsusuri sa puwet
- Pagsusuri sa dugo para malaman kung ang iyong katawan ay lumalaban sa impeksyon
- CT scan o ultrasound
Paano Ginagamot ang Appendicitis?
Ang pag-oopera upang tanggalin ang appendix, o appendectomy ay siyang pinaka gamot sa appendicitis.
Kadalasan, kung ikaw ay pinaghihinalaang may appendicitis, maaring tanggalin agad ng doktor ang iyong appendix para maiwasan ang pagputok nito sa loob ng tiyan. Kapag ang appendix ay nagkaroon ng nana, maari kang sumalim sa dalawang proseso. Una ay kailangang tanggalin muna ang nana at iba pang tubig na nasa appendix, at pangalawa ang aktwal na pagtanggal sa appendix. Subalit may mga pag aaral na nagsasabi na ang pagbibigay ng antibiotic sa pasyenteng may acute appendicitis ay maaaring maging kapalit ng pag-oopera o appendectomy.
Appendectomy: Ano ang Dapat Asahan?
Bibigyan ka ng antibiotic bago ka sumailalim sa appendectomy para malabanan ang posibleng pagkakaroon ng peritonitis. Bibigyan ka rin ng general anesthesia. Aalisin ang appendix mo sa pamamagitan ng paghiwa ng mga 4 na pulgada sa iyong tiyan. Kapag ikaw ay umabot na sa peritonitis, kakailanganing hugasan ang iyong bituka para maalis ang nana.
Pagkalipas ng 12 oras matapos ang operasyon, malamang na ikaw ay nakakatayo at nakakalakad na. Maaari ka nang bumalik sa dati mong mga Gawain sa loob ng dalawang o tatlong lingo.
Pagkatapos ng appendectomy, tumawag ka sa doktor kapag nararanasan mo ang sumusnod:
- Hindi makontrol o matigil na pagsusuka
- Mas matinding pagsakit ng sikmura
- Pagka antok o pagkahilo
- Dugo sa suka o ihi
- Pag sidhi ng pananakit at pamumula ng tahi
- Mataas na lagnat
- Nana sa sugat
Maiiwasan ba ang Appendicitis?
Ayon sa mga eksperto, walang paraan na pwedeng gawin para tuwirang makaiwas sa appendicitis. Ngunit, ang appendicitis ay mas bihira sa mga taong kumakain ng pagkaing mayaman sa fiber, tulad ng prutas at gulay.
