Dr. Joshua Margallo
Ang highblood o mas kilala sa tawag na high blood pressure o hypertension ay itinuturing na pinaka-nakamamatay na sakit ng mga Pilipino. Sabihin pa, ito ay kadalasang sanhi ng labis na pagkain at pag-inom ng inuming de alcohol. Dahil sa ating mga kaugalian sa pagkain, lahat tayo ay nanganganib na magkaroon ng highblood.
Ano ba ang highblood o hypertension?
Habang tumitibok ang iyong puso, ito ay nagbobomba ng dugo na puno oxygen at enerhiya na kailangan ng buong katawan. Habang gumagalaw ang dugo, ito ay mapwersang naitutulak sa wall ng iyong mga ugat. Ang pwersang ito ay tinatawag na blood pressure. Kung ang blood pressure ay napakalakas, binabanat nito ang yung mga ugat habang nahihirapan naman ang puso sa pagbomba. Ito ay malamang na mauwi sa stroke o atake sa puso.
Paano ba malalaman kung ikaw ay highblood?
Ang pagkakaroon ng highblood or hypertension ay hindi palaging agad na nararamdaman. Kadalasan, hindi ito nagpapakita ng anumang sintomas. Ang tanging paraan para malaman ito ay sa pamamagitan ng pagbasa gamit ang BP reader.
Ano ba ang sanhi ng highblood?
Sa kasalukuyan, ang highblood ay inuuri sa pamamagitan ng dalawang teknikal na salita hango sa kung ano ang nagging sanhi ng pag kakaroon ng highblood
- Primary o essential hypertension ang tawag sa altapresyon kung ang sanhi nito ay hindi alam. Karamihan sa kaso ng highblood sa Pilipinas ay itinuturing naprimary o essential hypertension.
- Secondary hypertension naman ang tawag sa highblood kung ito sanhi ng sakit sa kidney o ano pa mang abnormalidad sa hormones ng pasyente
Kabilang sa mga di-maiiwasang sanhi ng highblood ang mga sumusunod:
- Edad – ang pagkakaroon ng matandang edad (65 taong gulang pataas) ay isa sa mga di maiiwasang sanhi ng altapresyon. Ang paghina ng pangangatawan at ng metabolismo ay nagpapataas ng posibilidad ng highblood.
- Kasarian – Ang mga lalaki ay napatunayan ng mas nanganganib na magkaroon ng highblood kumpara sa mga babae.
- Kasaysayan ng mga nagkaroon ng stroke sa pamilya – ang highblood at stroke ay itinuturing na naipamamanang sakit. Kung ang mga magulang ay nagkaroon ng highblood, malamang na ikaw ay nanganganib ding magkaroon nito.
Ano ang mga sintomas ng highblood?
Ang sa pinakamapanganib na aspeto ng pagkakaroon ng highblood ay ng hindi pagkakaalam na meron ka nito. Sa katunayan, isa sa tatlong tao na may mataas na presyon ang hindi alam na highblood pala sila. Malalaman mo lang na may highblood ka sa pamamagitan ng regular na pagpapa-checkup. Ito ay mahalaga lalo na kung may mga kamaganak kang may highblood.
Kung napakataas ng blood pressure mo, may mga sintomas na dapat mong bantayan tulad ng:
- Matinding sakit ng ulo
- masakit na batok
- Pagkalito
- Panlalabo ng paningin
- Masakit ang dibdib
- Kahirapan sa paghinga
- Hindi normal na tibok ng puso
- Dugo sa ihi
Kung nararanasan mo ang alin man sa mga sintomas na ito, kumunsulta ka agad sa doktor mo. Baka ang pagkakaroon mo ng highblood ay mauwi sa stroke o atake sa puso.
Ang highblood kapag hindi nagamot ay maaaring maging dahilan ng seryosong mga sakit, tulad ng stroke, atake sa puso, kidney failure at pagkabulag.
Ano ang gamot sa highblood?
Ang totoo, ang mga pagbabago sa lifestyle ang pinakamabisang paraan para makontrol ang mataas na presyon ng dugo. Pero para sa ilan, ang mga pagbabago sa mga kinaugalian ay hindi sapat para makontrola ng highblood. Marami ang umiinom ng gamot para makontrol ang pesyon ng dugo. Maraming uri ng gamot sa highblood depende sa kung ano ang epekto nito sa katawan ng tao.
Narito ang ilan sa pangunahing mga uri ng gamot sa highblood na maaaring iriseta sa iyo ng doktor mo.
Tandaan lamang na hindi ka maaaring pumili ng gamot na iinumin mo. Kumunsulta ka sa doktor mo bago ka uminom ng anuman.
- Diuretics. Ang mga gamot na ito ay nakakatulong sa mga bato na mapalabas ang sobrang tubig at asin sa katawan. Pinalalabnaw nito ang dugo na daraan sa mga ugat, kaya bumababa ang presyon ng dugo.
- Beta-blockers. Ang beta-blockers ay mga gamot na tumutulong sa puso na magbomba ng mas mabagal. Sa ganitong paraan mas kakaunting dugo ang nabubomba sa mga ugat kaya bumababa ang presyon ng dugo.
- ACE inhibitors. Ang mga gamot na ito ay hadlang para makapagpalabas ang katawan ng maraming angiotensin II, na sanhi ng pagkipot ng mga ugat. Ang mga gamot na ito ay nakapagpapababa ng presyon ng dugo sa pamamagitan ng pagpapa-relax sa mga ugat para mas maraming dugo ang makadaan.
- Calcium channel blockers. Ang pagpasok at paglabas ng calcium sa mga cells ng kalamnan ay kailangan para sa lahat ng aktibidad ng mga kalamnan. Linilimitahan ng calcium channel blocker ang pagpasok ng calcium sa malalambot na mga kalamnan ng puso at mga ugat. Pinahihina nito ang pagbomba ng puso at pinarerelax ang mga ugat. Ang resulta, mas mababang presyon.
- Vasodilators. Ang mga gamot na ito ay nagpaparelax sa mga ugat, partikular na ang maliliit na mga ugat. Ang mga gamot na ito ay nagpapaluwang sa mga daanan ng dugo at nagpapadaloy sa dugo ng mas madali. Bilang resulta, bumababa ang presyon ng dugo.
Mga paraan upang maiwasan ang highblood
Ang mga ito ay dapat iwasan upang makasigurong ligtas sa altapresyon o highblood:
1. Pagiging mataba o sobra sa timbang o obesity
(Magbasa: Mga Tips Kung Paano Magbawas ng Timbang ng Mabilis)
2. Sobrang pag-inom ng inuming de-alkohol
Ang paginom ng sobra sa dalawang beses kada araw o mahigit sampung beses kada linggo sa mga kababaihan ay nakapagpapataas ng panganib na magkaroon ng highblood. Para sa mga lalaki naman, ang paginom ng mahigit tatlong beses araw-araw o 15 beses kada linggo ay napatunayan nang nakamamatay. Dahil ditto, mas ginugusto ng nan g nakararami sa ngayon ang pagiging occasional drinker o paminsan-minsang paginom. Ang ilang mga pasyente na kasalukuyan nang ginagamot sa pagkakaroon ng highblood ay binabawalan nang uminom ng kahit anong alak.
3. Maalat na pagkain
Ang pagkain ng maaalat at matatabang uri ng pagkain ay nakadaragdag ng panganib na magkaroon ng secondary hypertension o altapresyon na dulot ng sakit tulad ng kidney failure. Imbes na kumain ng napakaraming karne, mas mainam ang paghain ng gulay at prutas. Bukod sa ito ay mura, makasisiguro ka pa na ang iyong pamilya ay malayo sa sakit lalong lalo na sa traydor na sakit na highblood.
4. Kakulangan ng sapat na ehersisyo
Ang pisikal na mga aktibidad ay nakatutunaw ng mga taba na maaring nakababara sayong mga ugat. Ang kawalan ng mga nakapagpapapawis na mga gawain ay naghahantad saiyo sa panganib na maging mataba o overweight. Ang pagiging overweight ay nakamamatay.
5. Paninigarilyo
Hindi lang basta nagkakamali an gating gobyerno sa pagsabi na ang paninigarilyo ay nakamamatay. Ang babalang ito ay sinusuportahan ng libo-libong mga pagaaral na ginawa sa buong mundo. Ang nicotine na sangkap ng tabako ay lason na sadyang nilikha para pumatay ng mga pesteng insekto. Ang aking minamahal na ama ay naging chain smoker sa kanyang murang edad na 12. Bagaman siya ay tumigil na sa paninigarilyo dalawang taon na ang nakalilipas, nasira nan g nicotine ang kanyang bato na naging sanhi ng kanyang stroke. Ang aking ama ay namatay dahil sa secondary hypertension sa eded na 63 taong gulang.
6. Stress
Bagaman wala kang bisyo – paginom man o paninigarilyo, pwede ka paring tamaan ng highblood kung ikaw ay masyadong naiistress. Tandaan na ang kaigtingan ay maaring kagyat na makapagpabago ng hormone levels saiyong katawan kaya mas makabubuti sayo na magkaroon ng timbang na pangmalas kung tungkol sa buhay pampamilya, trabaho at paglilibang.
Kung ikaw ay nakararanas ng manakanakang sakit ng ulo, pagkahilo at pananakit ng batok, mas makabubuti na magtungo agad sa pinaka malapit na health center o clinic. Ang sakit na highblood ay nakamamatay, ngunit kung ito ay pagtutuunan ng matamang pansin, ikaw ay maaring maging ligtas sa mga nakapanlulumong epekto ng traydor na sakit.
