Dr. Joshua Margallo
Ang rabies ay isang uri ng nakamamatay na sakit na dala ng virus na nanggagaling sa kagat ng mga hayop na may rabies. Ang virus na ito ay naipapasa sa pamamagitan ng laway at kagat ng hayop.
Ang mga hayop na kabilang sa grupo ng mga mammals ay siyang nagdadala ng sakit na ito. Sa mga bansang dito sa South East Asia at Africa, ang mga asong gala ay siyang pangunahing dahilan ng pagkalat ng rabies sa mga komunidad.
Kapag ang isang biktima ay magsimula nang magpakita ng mga sintomas ng rabies, ito ay kadalasan nang hahantong sa kamatayan. Kaya naman ang sinuman ay may posibilidad na mahawa ng rabies.
Sa artikulong ito, pag-uusapan natin hindi lamang ang sintomas ng rabies kundi pati na rin ang mga paraan kung paano malalaman kung may rabies ang aso o pusa. Nakalista rin sa ibaba ng artikulong ito ang mga dapat gaein bilang first aid sa kagat ng aso at mga first aid sa kagat ng pusa.
Sintomas ng rabies
Ang unang mga sintomas ng rabies ay maaaring katulad na katulad ng sa trangkaso at maaaring magtagal ng ilang araw.
Ang malalang mga sintomas na maaaring sumunod dito ay katulad ng mga nakalista:
- Lagnat
- Pananakit ng ulo
- Pagkahilo
- Pagsusuka
- Pagkabahala
- Pagkalito
- Kawalan ng kakayahang magpahinga
- Kahirapan sa paglunok
- Paglalaway
- Matinding pagkatakot sa tubig
- Halusinasyon
- Hindi makatulog
- Pagiging baldado
Kailan dapat magpatingin sa doktor?
Magpatingin agad sa doktor kapag ikaw ay nakagat o nakalmot ng hayop. Kung ikaw ay nahantad sa isang hayop na pinagduduhan na may rabies, dapat na agaran ang iyong pagkilos. Base sa iyong tinamong sugat at sa sitwasyon ng pagkakahantad sa hayop na may rabies, ikaw at ang iyong doktor ay maaaring magdisisyon kung ikaw ba ay nangangailangang magpagamot para maiwasan ang rabies.
Kahit na hindi ka sigurado kung ikaw ay nakagat nga ba ng hayop, kailangan mong magpatingin sa doktor. Halimbawa, ang paniki na nakapasok at lumipad-lipad sa kwarto mo ay maaari kang kagatin ng hindi ka nagigising. Isa pa, kung may makita kang isang gumagalang hayop na malapit sa isang bata, may kapansanan o mga taong walang kakayahang magsabi na sila ay nakagat, pwede mo silang ituring na mga biktima na ng hayop na iyon.
Sanhi ng rabies
Ang pagkakaroon ng rabies ay sanhi ng rabies virus. Ang virus ay naikakalat sa pamamagitan ng laway ng mga hayop na nahawa ng sakit na ito. Ang mga hayop ay maaaring magpakalat nito sa kapwa hayop o sa mga tao sa pamamagitan ng direktang pagkagat. Sa bibihirang mga pagkakataon, ang rabies virus ay maaaring maipasa sa kapag ang laway na may impeksyon ay mapunta sa sugat, mata o sa bibig. Pwede itong mangyari kapag ang hayop na may rabies ay dumila sa sugat mo.
Mga hayop na pwedeng magdala ng rabies
Ang lahat ng uri ng mammal, o mga hayop na dumidede kapag sanggol pa, ay maaaring magdala ng rabies. Ang mga hayop na kadalasang pinanggagalingan ng rabies ng mga tao ay ang mga sumusunod:
- Aso
- Pusa
- Baka
- Baboy
- Kambing
- Kabayo
Ang mga hayop na ito ay kailangang bigyan ng bakuna laban sa rabies, lalo na ang mga aso at pusa.
Panganib na mahawa ng rabies
Narito ang mga salik na nagpapataas ng posibilidad na ikaw ay mahawa ng rabies.
- Kung ikaw ay nagbyahe sa mga bansang mataas ang kaso ng rabies tulad ng mga bansa sa Africa at South East Asia.
- Kung ikaw ay nahantad sa mga gawain tulad ng paglapit sa mga hayop na gala na baka may rabies, tulad ng pagpasok sa mga kweba na may mga paniki o pag camping na walang mga kagamitang pananggalang sa mga hayop na gala.
- Pagtrabaho sa laboratoryo na may nakaimbak na rabies virus.
- Pagkakaroon ng sugat sa leeg o ulo, na dahilan na makapunta agad sa utak ang virus.
Paano malalaman kung may rabies ang aso?
Paano natin malalaman kung may rabies ang ating alagang aso? Malalaman natin yan sa pamamagitan ng pagmamasid sa mga sintomas ng rabies sa aso. Ang unang mga sintomas ng rabies, na kung tawagin ay prodromal stage, ay pangunahin nang naka sentro sa kanilang kilos. Ang aso na may rabies ay magbabago ang kilos. Ang mga asong dating palakaibigan ay magiging agrisibo at palaaway. Ang mga asong mahiyain ay bigla na lamang magiging palakaibigan. Kung ang iyong aso ay nakagat ng ibang hayop, mapapansin mong madalas niya itong kamutin. Kasama sa maaagang mga sintomas ng rabies sa aso ay ang pagkawala ng kanilang gana sa pagkain, di maka tulog, pagsusuka at pagiging balisa. Ang maaagang mga sintomas ng rabies ay maaaring mag tagal ng isa hanggang apat na araw.
Ang sunod, ay ang furios rabies. Ito ay makikita pagkaraan ng isang araw matapos ang unang sintomas ng rabies. Ang aso sa yugtong ito ay mababaliw, siya ay magiging lubhang agrisibo. Walang duda na may mali sa kanya. Ang asong may rabies ay hindi takot sa kahit ano. Kakagatin niya ang lahat lahat na haharang sa kanyang daan.
Ang huling yugto ay ang paralytic rabies na kung saan, ang aso ay mamatay dahil sa kawalan ng kakayahan ng kanyang mga kalamnan na gawin ang pangunahing mga gawain nito para mabuhay ang aso. Hindi na kaya ng kanyang katawan kahit ang paghinga. Mapapansin moa ng pagbula ng kanyang bibig dahil hindi na kaya ng kanyang lalamunan ang paglunok. Ang pagkamatay ng aso ay maaaring maganap dalawa hanggang apat na araw matapos kakitaan ng malalang mga sintomas.
Gamot sa Rabies: First aid sa kagat ng hayop
Tandaan: Walang gamot sa rabies! Kapag nahawa ka nito, tiyak na mamatay ka dahil sa rabies!
Dahil sa takot natin sa kagat ng hayop, karamihan sa atin ay nagtatanong, ano baa ng first aid sa kagat ng aso, ano ba ang first aid sa kagat ng pusa? Ano baa ng gagawin pag nakagat ng aso, pag nakagat ng pusa?
Naglista kami ng mga dapat gawin:
First aid sa kagat ng aso:
Bagaman pwede kang gumawa ng pangunang lunas kapag ikaw ay nakagat ng aso, tandaan na kailangan mong magpunta sa doktor, kilala mo man ang asong kumagat saiyo o hindi. Bukod sa rabies, ang sugat ng kagat ng aso ay maaari ma impeksyon kaya nangangailangan ng anti-biotic.
Ito ang mga maaari mong gawin sa bahay:
- Maglagay ng malinis na towel sa sugat para matigil ang pagdurugo
- Panatilihing nakataas ang sugat
- Hugasan ng malinis na tubig at sabon
- Maglagay ng benda
- Mag lagay ng antibiotic ointment araw araw para makaiwas sa impeksyon
Ganyan din ang maaari mong gawing first aid sa kagat ng pusa. Sa muli, tandaan na kailangan mong magpatingin sa doktor kapag nakagat ka ng aso o pusa. Pumunta sa doktor agad agad.
Paano makaiiwas sa pagkakaroon ng rabies?
Bagaman wala pang gamot sa rabies, alam mo ba na ito ay maaari mo namang maiwasan? Narito ang ilan sa praktikal na mga paraanpara makaiwas sa rabies:
- Magpaturok ng bakuna sa rabies bago ka magbyahe sa mga lugar o bansa na uso ang rabies, kung makikihalubilo ka sa mga hayop, o magtatrabaho ka sa laboratoryo para sa rabies virus.
- Pabakunahan ang mga alagang hayop laban sa rabies.
- Sabihan ang barangay officials kung may gumagalang hayop sa paligid
- Huwag lalapit sa layas na mga hayop.
- Huwag hayaang makapasok ang mga paniki sa bahay.
- Ireport agad sa barangay o health center kung nakakita ng hayop na sa tingin mo ay may rabies.
